در نشست سالانه اندیشکده فقه و حقوق اسلامی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که با همکاری انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه و پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر برگزار شد، موضوع «بررسی فقهی-حقوقی هوش مصنوعی با محوریت پیشرفت» مورد بررسی قرار گرفت.
دکتر بهروز مینایی عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران و دبیر ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و رباتیک به‌عنوان اولین سخنران، به تبیین موضوع هوش مصنوعی و نوع ارتباط آن با دانش های فقه و حقوق پرداخت. وی در ابتدا تعریف ساده ای از هوش مصنوعی ارایه و آنرا به ماشینی تشبیه کرد که بصورت خودمختار با محیط تعامل پیداکرده و رفتارش را خودش تعیین می کند.
وی پس از این تعریف ادامه داد: امروزه هر فناوری، یک پدیداری است که با مسائل مختلف اجتماعی و حقوقی گره خورده است. با توجه به گستردگی ابعاد و سرعت و تصاعد پیشرفتی که هوش مصنوعی دارد، این حوزه بیشتر از دیگر فناوری ها، با مسائل اجتماعی و قانونی مواجه خواهد بود. چرا که هوش مصنوعی این پتانسیل را دارد که با ارائه ابزارها و تکنیک های جدیدی برای استدلال، تحقیق و تصمیم گیری حقوقی، انقلابی در حوزه فقه و حقوق ایجاد کند. گستردگی هوش مصنوعی باعث شده در همه ساحت‌های زندگی، مسائل بسیاری برای فقها و حقوقدانان ایجاد کند. اگر هوش مصنوعی به مثابه ابزار فقه و حقوق مطرح گردد، این ابزار برای اینکه اتخاذ تصمیم فقهی و حقوقی سریع‌تر و دقیق‌تر شود، توانمند است. اما باید در کاربست هوش مصنوعی در فقه و حقوق محتاطانه عمل کرد. یکی از مباحث بسیار مهم و کلیدی در این خصوص مطرح است، بحث مسئولیت‌پذیری حقوقی هوش مصنوعی است و مسئله‌ای که در این رابطه مطرح می‌شود، این است که آیا سامانه‌های هوش مصنوعی قابلیت مسئولیت‌پذیری دارند یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت است، مجازات و تشویقش چیست و اگر منفی است، مسئولیت‌های ناشی از عملکرد آن، متوجه کیست؟
در ادامه این نشست آیت الله محمد قائنی عضو اندیشکده فقه و حقوق الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و مدرس خارج فقه و اصول حوزه های علمیه، نظر خود را در سه مقام افتاء، قضا و نظرات خبرگان (کارشناسان) ارایه کردند. این عضو اندیشکده ضمن تاکید بر اینکه نتایج حاصل از هوش مصنوعی اعتبار شرعی ندارد، تصریح کرد: اگر ما به نظر فقیه اعتماد می‌کنیم، از باب امضای شارع است، ولی ماشین‌های عصر ما سیره مستحدثه است و سیره مستحدثه هیچ ارزشی ندارد، چون امضای شارع در کنارش نیست. سخنران بعدی نشست، آقای شروین دامغانی از دانشکده حقوق دانشگاه تهران بود که به بررسی تطبیقی هوش مصنوعی با مسائل حقوقی، از جمله؛ مسائل حقوق بین الملل و حقوق دریایی و کشتیرانی پرداخت، وی با طرح مثال هایی، استفاده از هوش مصنوعی در محاکم و دادگاه های کشورهای غربی را مطرح نمود.
در انتهای جلسه آیت الله علیدوست رئیس اندیشکده فقه و حقوق الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ضمن قدردانی از سخنرانان و برگزارکنندگان این نشست، به جمع بندی مطالب بیان شده پرداخت و برگزاری نشست علمی با این موضوع را سرآغاز کار و یک شروع دانست، نه خاتمه آن. زیرا موضوع (هوش مصنوعی) مباحث بسیار عمیق و دقیقی در پی خواهد داشت و جای بحث و بررسی بسیار دارد و نمی توان بحث با این اهمیت را در قالب یک نشست به اتمام رساند و به نتیجه رسید.
