به گزارش دفتر ارتباطات مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، دکتر علی‌اکبر مهرابی در سومین روز نهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که به صورت برخط برگزار شد، درباره الزامات شکوفایی کشاورزی ایران سخنرانی کرد.

وی با تشریح چالش‌های بخش کشاورزی کشورمان به بررسی ابعاد موانع، مشکلات و مسائلی در این صنعت پرداخت که موجب کندی رشد و شکوفایی این صنعت شده است.

استاد دانشگاه تهران افزود: بخش کشاورزی کشورمان با مشکلاتی چون فقدان تناسب در ترکیب عوامل تولید به‌ویژه اندازه زمین با ساختار خانوادگی نظام تولید، مساله‌‏ای از جنبه فیزیکیِ زمین، مانند پراکندگی قطعات زیر کشت، موانعی از جنبه نوع نگاه کارگزاران و نگاه از بیرون به درون به جای نگاه از درون به بیرون، نبود یا نقص در برخی نهادهای مهم تأثیرگذار مانند تشکل‌های صنفی تولیدکنندگان، اتاق کشاورزی مستقل، پراکندگی در مدیریت کلان عوامل تولید به‌ویژه آب و زمین روبه‌روست.

مهرابی با طرح ویژگی‌های اساسی و مسائل، مشکلات و موانع فراروی کشاورزی ایران به ارائه راه‏‌حل‏‌هایی برای برون‌رفت از این چالش‌ها پرداخت و افزود: هنگامی که به بررسی سیر تحولی و تکاملی کشاورزی در کشورمان می‌پردازیم، به ویژگی‌هایی دست پیدا می‏‌کنیم که می‌توان گفت در گذر زمان جزیی از تمدن و کشاورزی کهن ایران بوده و تا به امروز محکم و استوار ایستاده است. برخی از این ویژگی‌های دیرپا را از دیدگاه تولید کشاورزی، مالکیت زمین و ساختار اجتماعی شامل کشت و کار انفرادی و خانوادگی در کشاورزی، کشاورزی خرده‌پا به شکل در اختیار داشتن زمین و مداومت حاکمیت نظام سهم‌بری از نظر اجتماعی و اقتصادی، بر شرایط و نظام تولید در گذشته است.

استاد دانشگاه تهران ادامه داد: از نظر اجتماعی یکی از ویژگی‌های اساسی کشاورزی ایران، از گذشته دور تا به امروز این است که از یک ساختار اجتماعی خانوادگی برخوردار بوده است. امروزه نیز اکثریت تولیدکنندگان به صورت خانوادگی به اشکال گوناگون به امور کشاورزی می‏‌پردازند، حتی گروهی هم که انفرادی کشاورزی می‌‏کنند، از نیروی خانواده در کارها مدد می‌جویند. باید گفت که استخوان‌بندی ساختارهای اجتماعی و اقتصاد کشاورزی ایران خانوادگی است، از نظر اشتغال هم بالاترین اشتغال را در تولید کشاورزی ساختار خانوادگی دارد؛ از این رو هرگونه تدبیر و سیاستی که در بخش کشاورزی اتخاذ می‏‌شود، ضرورتاً باید به ساختار توجه داشته باشد.

وی ادامه داد: دیگر ویژگی کشاورزی امروز، پراکنده بودن زمین‌های زیر کشت در روستاهای ایران است. این پدیده به سبب ساختارهای گوناگون زمین کشاورزی و عوامل اجتماعی به این وضعیت در آمده است. از دیدگاه نظری خاک از صورت طبیعی درآمده و در فضای کشت و کار و فرآیند تولید جای گرفته است. در این فضا و در این فرآیند زمین در زمره عوامل تولید در آمده که در مهار تدبیر کشاورز است. در فرآیند تولید است که ساختار فیزیکی و چگونگی استقرار پراکنده خاک و زمین در بستر تولید اهمیت اساسی پیدا می‌کند. 

مهرابی افزود: آمار موجود در زمینه پراکندگی زمین‌های زیر کشت و تعداد قطعات زمین بیانگر آن است که قطعات پراکنده زمین‌های زیرکشت و به تبع آن خردی واحدهای تولید کشاورزی، یک حقیقت غیرقابل انکار است. 

استاد دانشگاه تهران راه‌حل برون‌رفت از وضعیت جاری در بخش کشاورزی را در اعمال دو تغییر ضروری و مهم نهادی دانست و افزود: از طریق دو راه حل مدیریت آب کشاورزی و تشکیل اتاق کشاورزی می‌توان بر بخشی از چالش‌های این بخش فائق آمد. در تولید که مبنای پایه و اساس هر دستگاه و نظام تولیدی است، ضرورت دارد که عوامل تولید در یک مدیریت متمرکز و واحد قرار بگیرند. در نظام کشاورزی و در تولید کشاورزی اگر بخشی از عوامل تولید در اختیار نهاد دیگری غیر مدیریت کشاورزی باشد، نظام تولید با مشکل مواجه می‌‏شود. از این روی باید مدیریت منابع آب کشاورزی تحت مدیریت وزارت جهادکشاورزی در آمده و از وزارت نیرو به وزارت جهادکشاورزی انتقال یابد، نه اینکه به تولیدکنندگان وزارت جهادکشاورزی بگوید «کشاورز» و وزارت نیرو بگوید «آب بران» این هر دو یکی است. 

مهرابی، استقلال اتاق کشاورزی از اتاق بازرگانی، صنعت و معدن را خواستار شد و افزود: کشاورزان همانند صنف‌های دیگر باید در ساختار نهادهای مرتبط خود دارای اتاق کشاورزی مستقل از اتاق بازرگانی باشند تا بتوانند هم در سیاست‌گذاری‌ها مشارکت کنند و هم از منافع صنفی خود دفاع کند. این نهاد باید منتخب کشاورزان باشد، البته ترکیب اتاق کشاورزی برای تدوین سیاست‌های راهبردی و کاربردی و موردی بهتر است متشکل از منتخب کشاورزان، نماینده وزارت جهادکشاورزی و یک مؤسسه بانکی مانند بانک کشاورزی به منظور تأمین منابع مالی اجرای سیاست‌ها و طرح‌ها باشد.